ވެރިރަށް މާލެ ހިމެނޭ ގްރޭޓާ މާލޭ ސަރަހައްދުގައި ދުއްވުމަށް އެއްގަމު އުޅަނދު، ޚާއްޞަގޮތެއްގައި ހަތަރުފުރޮޅުލީ އެއްގަމު އުޅަނދު ރަޖިސްޓަރީ ކުރުމާއި، މާލެ ސަރަހައްދުގައި އެއްގަމު އުޅަނދު ޕާކު ކުރުމަކީ މި ސަރަހައްދުގައި ދިރިއުޅޭ ރައްޔިތުން ތަހައްމަލުކުރަމުންދާ ޒަމާންވީ، ހައްލެއް ނުލިބި އޮތް ބޮޑުތަކުލީފެކެވެ.

ގްރޭޓާ މާލެ ސަރަހައްދުގައި ހިމެނޭ މާލެއާއި ވިލިމާލެ އަދި ހުޅުމާލެ އަކީ މުޅި ރާއްޖޭގެ ރައްޔިތުންގެ ދިރިއުޅުމުގެ މުހުތާދުތަކާއި އެންމެ ބޮޑަށް ގުޅިފައިވާ ސަރަހައްދެވެ. މި ސަރަހައްދުން ވިލިމާލެއަށް އިސްތިސްނާތަކެއް ހުރިނަމަވެސް މާލެއާއި ހުޅުމާލެއަށް ވެހިކަލް ރަޖިސްޓަރީ ކުރުމާއި އެދެތަނުގައި ވެހިކަލް ޕާކު ކުރުމަށް ދާއިމީ ހައްލެއް ރައްޔިތުންނަށް ހޯދައިދޭންޖެހިފައިވާކަމީ ޝައްކެތް އޮތްކަމެއްނޫނެވެ.

މި ސަރައްދަކީ ރާއްޖޭގެ އެކިކަންކޮޅުތަކުން މީހުން ޖަމާވެ ދިރިއުޅެމުންދާ ސަރަހައްދެކެވެ. މި ސަރަހައްދަށް މީހުން ހިހުރަކުރުމަށް ހުއްޓުމެއް ނައިސް އިތުރުވަމުންދާކަމީ ތަފާސް ހިސާބުތަކުން ކުލަކޮށްދޭ ޙަޤީޤަތެކެވެ. އެހެންކަމުން މާލޭގެ ރައްވެހިންގެ އިތުރުން މި ސަރަހައްދުގައި ދިރިއުޅޭ ރައްޔިތުންނަށް ވެސް އެއްގަމު ދަތުރުފަތުރަކީ އެހާމެ މުހިންމުކަންބޮޑު އަސާސީ ޚިދުމަތެކެވެ. އެ މީހުންގެ އަމިއްލަ އުޅަނދު ހޯދައި، ދުއްވުމުގެ ޙައްޤާއި ފުރުސަތަކީ ވެސް ފަހިވާންޖެހޭނެ ކަންކަމެވެ. ހަމައެހެންމެ، މި ސަރަހައްދުގައި ޕާކު ކުރެވޭނެ ފުރުސަތުތައް ތަނަވަސްވެ، އެކަމަށް ފަސޭހަ ހައްލެއް ލިބުމަކީ އެތައް ރައްޔިތެއް ކުރަމުން އަންނަ އުންމީދެއްވެސް މެއެވެ.

މާލޭގެ ރައްޔިތުންނަށް ވެސް ހައްލުނުލިބި އޮތް ބޮޑު ތަކުލީފެއް

އަސުރު ނަމާދަށް ފަހު އަހުމަދު އަލީ އަވަސް އަވަހަށް ހިނގައިގަތީ ފުޑްކޯޓުކައިރީ ޕާކުކޮށްފައި އޮތް އޭނާގެ ޓެކްސީ އެތަނުން ނެގުމަށެވެ. އެތަނުގައި ޕާކުކުރުން މަނާކަން އެނގިހުރެ، އޭނާ އެތާ ޕާކުކުރީ އެ ހިސާބުން ވެސް ގަވާއިދުން ޕާކުކޮށްލާނެ ތަނެއް ނެތީތީއެވެ.

''އަޅުގަނޑަކީ މާލޭގެ ރައްޔިތެއް، ލިބުނު ތަންކޮޅު ކުޑަކަމުން ހޮޓަލެއް ހިންގަން ބަޔަކަށް ކުއްޔަށްދީފައި މިއުޅެނީ ހެންވޭރުގައި ކުށްޔަށް، މިސްކިތައް އަރާލަން މިތާ ޕާކު ކޮށްލީ، މާލޭގެ ވަކި ތަނެއް ކިޔާނެކަމެއްނެތް، ގަވާއިދުގެ ތެރެއިން ޕާކު ކޮށްލާނެ ހަމައެއްތަނެއް ވެސް ނެތް، އަޅުގަނޑަކީ ޓެކްސީ ކުރާމީހެއް، ދަތުރު ނިންމާފައި ގޮސް ހުޅުމާލޭގައި ކާރު މި ބާއްވަނީ، އެތާވެސް ބާއްވަން މިހާރު އެހާ އުނދަގޫ، އެތަންވެސް ފުރިއްޖެ، މިކަމަކީ އެތައް ވަގުތެއް ބޭކާރުވެ ބޮޑު ތަކުލީފެއްލިބޭ ކަމެއް'' އަހުމަދު އަލީ އޭނާގެ އުދާސްތައް ބަންޑުންކޮށްލިއެވެ.

އޭނާ ކިޔައިދިން ގޮތުގައި އޭނާގެ ޓެކްސީ ރަޖިސްޓަރީ ކުރަންވެގެން ވެސް ގަރާޖު ސިޓީ ހޯދާން އެތައް މަސައްކަތެއްކުރާން ޖެހުނެވެ. އަދި ކާރު ރަޖިސްޓަރީކޮށް ނިމުނުއިރު ކާރު ގަތް އަގު އިތުރަށް ޚަރަދުވެއްޖެކަމަށް ނިތްކުރިން ދާ ފުހެލަމުން އޭނާ ބުންޏެވެ.

މާލޭގައި ވެސް ދަތިހާލުގައި އުޅޭ އެތައް ސަތޭކަ ރައްޔިތުންނެއް އެބަތިއްބެވެ. މިއީ އެއް ރައްޔިތެއްގެ އިހްސާސެވެ. ކަންބޮޑުވުމެވެ. ހަގީގަތުގައި މިއީ އެތައް ރައްޔިތުންނެއްގެ ވެސް އުދާހެވެ.

މާލެ ސަރަހައްދަށް ހިޖުރަކުރުމުގެ ފުރުސަތު އޮންނަންނަމަ އަސާސީ ބޭނުންތައް ފުއްދުމުގެ ފުރުސަތުތައް ވެސް ފަހިވާންޖެހޭ

އައްޑޫ ސިޓީއަށް ނިސްބަތްވާ އަހްމަދު ޞާލިޙް ދެކޭގޮތުގައި މާލެ ސަރަހައްދަށް ހިޖުރަކޮށް އުޅުމުގެ ފުރުސަތު އޮންނަހެން މި ސަރަހައްދަށް އަންނަމީހުންނަށް ވެހިކަލް ރަޖިސްޓަރީކޮށް، ޕާކު ކުރެވޭނެ ގޮތް ވެސް ފަހިގޮތަކަށް އޮންނަންވާނެއެވެ.

''އިހުގައި މަރަވަޅިއަށް ވެސް އެރެނީ ރަސްމަތި ބޭފުޅުންނަށް ނޫންތޯ؟ އާންމުންގެ މީހަކަށް ނަމަ އެކަމަށް ވަކި ހުއްދައެއް އޮންނަންޖެހޭ، އަޅުގަނޑުމެން މިތަނަށް ހިޖުރަކޮށް މަތިމައްޗަށް މީހުން ކޮޓަރިއެއްގައި އުޅެން ފުރުސަތު އޮންނަފަދައިން ވެހިކަލް ރަޖިސްޓަރީކޮށް ޕާކު ކުރެވޭނެ ގޮތްވެސް އޮންނަންވާނެ، ވެހިލްކަންތަކުގައި އަޅުގަނޑުމެންނަށް މި އޮންނަ ތަކުލީފަށް ހައްލު ނުދެއްކޭނަމަ އިސްލާހް ކުރަންޖެހެނީ ޤާނޫނުއަސާސީ ނަމަ އެ އިސްލާހްކޮށްގެން ވެސް މިތަނަށް ހިޖުރަކުރުން މަނާކުރަންވީނު'' އަހްމަދު ސާލީހް ލޭ ކެކިފައި ބުންޏެވެ.

އޭނާ ދެކޭގޮތުގައި ހިޖުރަކުރަން ސަރުކާރުތަކުން ފުރުސަތުދޭނަމަ ދެން ހުރިކަންކަމަށް ވެސް އުސޫލެއްގެ ތެރެއިން ހައްލު ދެއްކެންވާނެއެވެ. އަދި ކޮންމެ ކަމަކަށް ވެސް ހައްލު އޮންނާނެ ކަމަށް އޭނާ ޤަބޫލުކުރެއެވެ.

ބޮޑުތިލަދުންމަތީގެ ރައްޔިތެއްކަމަށްވާ މުހައްމަދު ސިރާޖް ހަނދާން އައު ކުރީ ކުޑަސިޓީގެ ވާހަކައިންނެވެ. އޭނާގެ ވާހަކަވެސް އަހްމަދު ޞާލިޙްގެ ވާހަކައާއި ދާދި އެއްގޮތެވެ.

''ކުރީގެ މާލެ ފައިބަން ކުޑަސިޓީ ހައްދަންޖެހޭ، މިހާރު މިއޮތީ ހަމައައިސް އުޅެންވީ، ކައިވެނިކޮށް ދަރިން ލިބި ބޮޑެތި މިވަނީ ވެސް މިތާ، ދިރިއުޅުން އޮތީ މިތާ، އެހެންވިއްޔާ މި ފުރުސަތާއެކު ވެހިކަލް ރަޖިސްޓަރީ ކުރުން ވިޔަސް، ޕާކު ކުރުން ވިޔަސް މިކަންކަމުގައި އަޅުގަނޑުމެންނަށް ވެސް ލުއިފަސޭހަގޮތްތަކެއް ސަރުކާރުތަކަށް ހޯދައިދެވެންވާނެ'' ސިރާޖް އޭނާގެ ވިސްނުން ހާމަކުރަމުން ބުންޏެވެ.

ހުވަދޫގެ ރައްޔިތެއްކަމަށްވާ މުހައްމަދު ޔޫސުފް ބުނިގޮތުގައި އޭނާ އަކީ ހުޅުމާލޭގެ ފުރަތަމަ ފިޔަވަހީގައި އެންމެ ފުރަތަމަ ދިރިއުޅެން ފެށި މީހެކެވެ. އޭރު އުޅެން ފެށީ ކުށްޔަށް ނަމަވެސް މިހާރު ''ޗައިނާ ފްލެޓެއް'' ލިބި އެތާ އުޅޭކަމަށް އޭނާ ބުންޏެވެ. އެއިރުން ފެށިގެން ވެސް އޭނާ އުޅެނީ މީހުންގެ ކާރު ޓެކްސީ ކުރަން ނަގައިގެންނެވެ. މިހާ ދުވަސްވީއިރު ވެސް އަމިއްލަ އެއްޗެއް ހޯދައި ގެންގުޅުމުގެ ވިސްނުންނެތީ އެކަމަށް ހުރި ގޮންޖެހުންތައް ބޮޑުކަމުން ކަމަށް އޭނާ ބުންޏެވެ.

''ބައްލަވާ މިއީ ކިހާ ސްޕޭސް އޮތްތަނެއް، މިހާރު މިއޮތީ މުޑިކާއްޓެއްހެން ފުރިފައި، މިތާވެސް ކާރު ބާއްވާލާނެ ތަނެއް ނެތް'' މުހައްމަދު ޔޫސުފް ބުންޏެވެ. އޭނާ ބުނީ އޭނާގެ ދަރިއަކު އޭނާ އަށް އައްޑޫގައި އޮތް ކާރެއް ގަނެދިން ކަމަށެވެ. ނަމަވެސް އެކާރު މާލެ ޒޯނަށް ރަޖިސްޓަރީ ނުކުރެވިގެން އެންމެފަހުން ވިއްކާލީ ކަމަށް އޭނާ ބުންޏެވެ.

1000 އަށްވުރެ ގިނަ އުޅަނދު ރަޖިސްޓަރީ ނުކުރެވި މަގުމަތީ، ހައްލު ހޯދުމުގެ މަސައްކަތް ކުރިއަށް

24 ޖުލައި 2024 ގައި ޓްރާންސްޕޯޓް މިނިސްޓްރީން އިފުތިތާހުކުރި "މާލެ ފަހި" ޕްރޮގްރާމްގެ ރިޕޯޓުގައި ބުނެފައިވާ ގޮތުގައި، ރަޖިސްޓަރީ ނުކުރާ 1100 އަށް ވުރެ ގިނަ ވެހިކަލް މާލެ އާއި ހުޅުމާލޭގެ މަގުތަކުގައި އެބަހުއްޓެވެ. މާލެ ސަރަހައްދުގެ ތޮއްޖެހުން ކުޑަކުރުމަށްޓަކައި އަޅާނެ ފިޔަވަޅުތައް ކަނޑައަޅައި ޓްރާންސްޕޯޓް މިނިސްޓްރީން އިފުތިތާހުކުރި "މާލެ ފަހި" ޕްރޮގްރާމްގެ ރިޕޯޓުގައި ބުނެފައިވާ ގޮތުގައި، މާލެ ސަރަހައްދުގައި 118,000 އަށް ވުރެ ގިނަ ވެހިކަލް ރަޖިސްޓަރީ ކޮށްފައިވެ އެވެ. އެކަކުގެ ނަމުގައި ވެސް އެކަކަށް ވުރެ ގިނަ ވެހިކަލް ރަޖިސްޓްރީ ކޮށްފައި އެބަހުއްޓެވެ.

ތަފާތު ލޯން ސްކީމްތައް މެދުވެރިކޮށް ނަގައި، އެ ފަރާތްތަކަށް ފައިސާ ދެއްކުމަށް ދަތިވެފައިވާ ގިނަ އަދަދެއްގެ ވެހިކަލްތައް ވެސް މަގުތައް މަތީގައި އެބަހުރި ކަމަށާއި އެގޮތަށް ހުރި ބައެއް ވެހިކަލްތަކަކީ އޭގެ ހަމަ އަގުގައި ފަސޭހައިން ވިއްކާލެވޭނެ ރަނގަޅު ފުރުސަތެއް ނެތުމުގެ ސަބަބުން މަގުމަތީގައި ބަހައްޓާފައި ހުރި ވެހިކަލްތައް ކަމަށް ރިޕޯޓުގައި ފާހަގަކޮށްފަވެއެވެ.

ޓްރާސްންޕޯޓް މިނިސްޓްރީން ފާހަގަކޮށްފައިވާގޮތުގައި އެ ފަދަ ވެހިކަލްތައް ވިއްކާލަން ބޭނުންވާ ފަރާތްތަކަށް ފަސޭހަކަމާ އެކު، ވިއްކާލެވޭނެ ފުރުސަތު ހުޅުވާލުމުގެ ގޮތުން އެކަށޭނެ ފަންޑެއް (ބައިބެކް ޕްރޮގްރާމެއް) އެކުލަވައިލާނެއެވެ. އޭރަށް ވެހިކަލުގެ އިވެލުއޭޝަން ހެދުމަށް ފަހު، ވެރިފަރާތުގެ އަތުން ވެހިކަލްތައް ގަނެ ރީސައިކަލްކުރުން، ރީއެކްސްޕޯޓު ކުރުން ނުވަތަ ބައުދަގަނޑުގެ ގޮތުގައި އެކްސްޕޯޓް ކުރުމުގެ ނިޒާމެއް ގާއިމުކުރާނެ ކަމަށް އެ މިނިސްޓްރީން އެ ރިޕޯޓުގައި ފާހަގަކޮށްފަވެއެވެ.

މައްސަލައަށް ހައްލުހޯދައި ދިނުމަށް މި ސަރުކާރުން މަ ސައްކަތް ފަށާފައި

މި މައްސަލައަކީ ވޭތުވި ސަރުކާރުތަކަށް ހައްލު ހޯދައިދެވިފައިވާ މައްސަލައެއްނޫނެވެ. ނަމަވެސް އަދު ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ޑރ. މުޙައްމަދު މުޢިއްޒުގެ ޚާއްޞަ އިސްނެންގެވުމުގެ ދަށުން މި މައްސަލަ ހައްލުކުރުމަށް ޓްރާންސްޕޯޓު މިނިސްޓްރީން ވަނީ ގިނަ މަސައްކަތްތަކެއް ފަށާފައެވެ.

މިގޮތުން ޤާނޫނީ ގޮތުން ގެންނާން ޖެހޭ ބަދަލުތަކުގެ ޑްރާފްޓިން މަސައްކަތް މިހާރުކޮށްފައިވާއިރު، އަމަލީ ގޮތުން ކުރެވެން ހުރި މަސައްކަތްތައް ވެސް ވަނީ ފަށާފައެވެ.

މިގޮތުން 3 އޮކްޓޯބަރު 2024 ގައި ހުޅުމާލޭގައި ކުރިއަށް އޮތް ދެ އަހަރުގެ ތެރޭ ނިންނާގޮތަށް، 15 ޕާކިން ބިލްޑިންގ އަޅަން އެޗްޑީސީއާއެކު އެ މިނިސްޓްރީން ވަނީ ސޮއިކޮށްފައެވެ. މި ޕާކިން ބިލްޑިންތަކުގައި ޖުމްލަ 3،920 ކާރު ސްލޮޓު އަދި 3،426 ސައިކަލު ޕާކްކުރާނެ ޖާގަ ދޫކުރާނެ އެވެ. އޭގެ ތެރެއިން 90 ޕަސެންޓް ދޫކުރަން ނިންމާފައިވަނީ ބީލަމުގެ އުސޫލުންނެވެ. ބާކީ 10 ޕަސެންޓް ދޫކުރަނީ، ޕާކިން ބިލްޑިންތަކުގެ ގްރައުންޑް އަދި އެންމެ މަތީ ފްލޯގައި ހަދާ ކެފޭ/ ރެސްޓޯރެންޓު އަދި ކުޅިވަރު ހޯލުތަކަށް ދާ މީހުންނަށެވެ.

އައު ސަރުކާރުން މި މަސައްކަތް ފަށާފައިވާއިރު، މާލެ ސަރަހައްދަށް ވެހިކަލް ރަޖިސްޓަރީ ކުރުމާއި،ޕާކިންގގެ މައްސަލައަށް ހައްލު ލިބިގެން ދިޔުމަކީ އެތައް ސަތޭކަ ރައްޔިތުންގެ ދިރިއުޅުމާއި ގުޅިފައިވާ އަސާސީ އުންމީދެކެވެ.