ވެރިކަންކުރާ ޕީޕަލްސް ނެޝަނަލް ކޮންގްރެސް (ޕީއެންސީ)ގެ ޕީޖީލީޑަރު، އިނގުރައިދޫ ދާއިރާގެ މެންބަރު އިބްރާޙީމް ފަލާޙް މި ދައްކަވަނީ ތޯތޯ ވާހަކަތަކެއް ނޫނެވެ. އެ ވާހަކަތަކުގެ ފުނަށް ފީނައި ފިކުރުކޮށްލުމުން ގައިން ހީބިހި ނަގައިގެން ދެއެވެ. އަނގުރު އަލިފާން ކައިފި ވެރިއަކަށް/މީހަކަށް އާޚިރަތުގައި ހުރި އުގޫބާތުން ތަންކޮޅެއް ހިތްމައްޗަށް އައުމުންނެވެ. ފަލާޙްގެ މިވާކައިގެ ތެރެއަށް ފީނާލަން މަޖުބޫރުވި ހިސާބަކީ މިއެވެ.

ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން މާފުށި ދާއިރާގެ މެންބަރު ޙުސައިން ރިޟާ އާދަމް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހުށަހަޅުއްވާފައިވާ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤާނޫނުލްއުޤޫބާތަށް އިސްލާޙް ގެނައުމުގެ ބިލުގެ ފުރަތަމަ ކިޔުން 4 ނޮވެމްބަރު 2024 ވަނަ ދުވަހު އޮތް މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާގައި ވަނީ އިއްވާފައެވެ. އެއަށްފަހު ޖެހިގެން އައި އަންގާރަ ދުވަހު އެ ބިލު ބަލައިގެނަ އިބުތިދާއީ ބަހުސް ފެށިއެވެ. އަދި ބުދަ ދުވަހުވެސް އެ ބިލުގެ އިބުތިދާއީ ބަހުސް ކުރިއަށް ގެންދިޔައެވެ. އެ ބިލަށް ތަފާތު މެންބަރުން ތަފާތު ޚިޔާލުތަކާއި، އުދާސްތަކާއި، ހުށަހެޅުންތައް ބަންޑުން ކުރެއްވިއެވެ. އެއިގެ ތެރެއިން ވެސް ހުނި ޖަހާލެވޭ އެއްވާހަކައަކީ ނުހައްޤު މުއްސަނދިކަން ހޯދާ ދައުލަތުގެ ވެރީން ހެކިތައް ކާށިދޫ ކަނޑުގެ އަޑިއަށްފައްތާ، ނައްތާލާ ވާހަކައެވެ. އެއާއި ގުޅުވައި ދެއްކެވީ ދައުލަތުގެ ފައިސާއިން ނުހައްގު މުއްސަނދިކަން ހޯއްދެވި ވެރިއެއްގެ ވާހަކައެވެ. ސަހަރޯއޭ ހީވިއެވެ.

ބިލުގައި އޮތީ ކީކޭ؟

ގާނޫނުލްއުޤޫބާތުގެ 515 ވަނަ މާއްދާގެ (ހ) ގެ ތިން ވަނަ ނަމްބަރުގައި މިހާރު އޮންނަގޮތުން ދައުލަތުގެ މަގާމް އަދާ ކުރި މީހަކަށް ނުހައްގު މުއްސަނދިކަން ސާބިތު ކުރަން އެއްވެސް މީހެއްގެ ނަމުގައި ނުވަތަ އޭނާ އާ އާއިލީ، ޒާތީ، ނުވަތަ ވިޔަފާރީގެ ގުޅުމެއް އޮތް މީހެއްގެ ނަމުގައިވާ މުދަލަކީ ޖިނާއީ ބޮޑު ކުށެއްގެ އަމަލުން ހޯދި ފައިސާއެއް ކަމަށް ގަބޫލު ކުރުމަށް އެކަށީގެންވާ ހެކި ހުންނަން ޖެހެ އެވެ.

މި މާއްދާގެ އިސްލާހެއްގެ ގޮތުގައި ސަރުކާރުން ހުށަހަޅާފައި ވަނީ ދައުލަތުގެ މަގާމެއް އަދާކުރާ މީހަކު ދިރިއުޅުމުގެ ފެންވަރު އޭނާ ގާއިމުކޮށް ހިފަހައްޓާފައި ވަނީ ގާނޫނީ ގޮތުން ހުއްދަ ކޮށްފައިވާ ގޮތުގެ މަތިންކަން ސާބިތުކޮށް ނުދެވޭ ނަމަ އެކަން ކުށަކަށް ވާ ގޮތަށެވެ. އަދި ކުށް ސާބިތު ކޮށްދިނުމުގެ ޒިންމާ އުފުލަން ޖެހޭނީ ތުހުމަތުވާ ފަރާތުގެ ގޮތުގައި އިސްލާހްގައި އޮތީ ހިމަނާފައެވެ.

ގާނޫނުގައި މިހާރު އޮންނަނީ ނުހައްގު މުއްސަނދިކަން ހޯދާފައި ވަނީ "ދައުލަތުގެ މުވައްޒަފެއްގެ މަގާމުގައި ހުރި މީހަކަށް" ކަމަށް ނަމަވެސް އެ އިބާރާތް "ދައުލަތުގެ މުވައްޒަފަކު ނުވަތަ ދައުލަތުގެ މުވައްޒަފެއްގެ މަގާމުގައި އަދާކޮށްފައިވާ މީހަކަށް" ބަދަލު ކުރަން ހުށަހަޅައި، އެ ބިލުގައި ދައުލަތުގެ މުވައްޒަފެއް ކަމަށް ބުނާ ބުނުން އިތުރަށް ސާފުކޮށް ދިނުމަށް ވަނީ ހުށަހަޅާފައެވެ.

ރައީސަކު 5 އަހަރުގެ ދައުރެއް ނިންމާލިއިރު 18 ބުރީގެ ގެއެއެއް

އަންގާރަ ދުވަހު މި ބިލުގެ އިބުތިދާއީ ބަހުސްގައި ވާހަކަދެއްކެވި މެންބަރުންކުރެ ވެލިދޫ ދާއިރާގެ މެމްބަރު މުހައްމަދު އައްބާސް ވަނީ ނުހައްގު މުއްސަނދިކަން ހޯދާފައި ތިބި މީހުން ފެންނަން އެބަތިބިކަމަށް ވިދާޅުވެފައެވެ.

''ނުހައްގުން މުއްސަނދިކަން ހޯދާފައި ހުރި ބޭފުޅުން ފެންނަން ނެތީކީ ވެސް ނޫން، އަތުގައި އެއްވެސް އެއްޗެއް ނެތި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ކަމަށް ވަޑައިގެން 5 އަހަރުގެ ދައުރެއް ނިންމައިލާފައި ގޮސް 18 ބުރި ގެއެއް އެޅި އިރުގައި ވެސް ދިވެހި ރައްޔިތުން ދެލޯ ކަނެއް ނޫން އިއްޒަތްތެރި ރައީސް، ދިވެހި ކޮންމެ ރައްޔިތެއްގެ ދެލޯ އެބަހުރި، ވިޔަފާރިއެއް ނުކުރޭ، އެއްވެސް ބާވަތެއްގެ ވިޔަފާރިއެއް ނުކުރޭ، ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ކަމަށް ވަޑައިގަންނަވާ 5 އަހަރުގެ ދައުރެއް ނިންމަވާފައި ދިޔައިރު 18 ބުރީގެ ބޮޑު ގެއެއް، މުޅި އުމުރު މި ހޭދަކުރަނީ ވިޔަފާރީގައި، އަޅުގަނޑުމެންނަކަށް 18 ބުރީގެ ގެއެއް ނޭޅޭ އިއްޒަތްތެރި ރައީސް'' އައްބާސް ވިދާޅުވެފަވެއެވެ.

ވެރިކަމަށް ވަޑައިގެންނެވިއިރު އަތްޕުޅުގައި ލޯ ލާރިއެއްނެތް ރައީސެއް ދައުރު ނިމުނުއިރު އެކައުންޓްގައި މިލިއަނުން ފައިސާ

މި ބިލުގެ ބަހުސްގައި ބުދަ ދުވަހު ވާހަކަ ދައްކަވަމުން މަތިވެރި ދާއިރާގެ މެމްބަރު ހަސަން ޒަރީރު ވިދާޅުވީ، ވެރިކަމަށް ވަޑައިގެންނެވިއިރު އަތްޕުޅުގައި ލޯ ލާރިއެއްނެތް ރައީސެއްގެ އެކައުންޓްގައި ދައުރު ނިމިގެން ދިޔައިރު 124، 150 މިލިއަނުން ފައިސާ ހުރިތަން ފެނިގެން ފެނިގެން ގޮސްފައިވާ ކަމަށެވެ.

''ނުހައްގު މުއްސަނދިކަމަށް ނަޒަރުހިންގާ އިރު އަޅުގަނޑުމެން ގަބޫލުކުރަން އެބަޖެހޭ މި ރާއްޖޭގެ އެބަހުރި އިނގޭތޯ ހަމަ އެއްވެސް ވިޔަފާރިއެއް ނުކުރަށްވާ އެ މީހަކު ވިދާޅުވި އަޑު އަޅުގަނޑު އެހިން އަޅުގަނޑު ވެރިކަމަށް އައި އިރުގައި ލޯ ލާރިއެއް ވެސް ނެތޭ، އެހެންނަމަވެސް ނިމުނު އިރުގައި އަޅުގަނޑުމެންނަށް ފެނިގެން ދިޔައީ 124 އިން، ސަތޭކަ ފަންސާހުން މިލިއަނުން އެކައުންޓުގައި ލާރި ހުރިތަން، މިއީ ވެސް ހިނގާފައިހުރި ކަމެއް، ކުރި ވިޔަފާރިއެއް، ކޮށްފައި އޮތް ވިޔަފާރިއެއް އަދި އެފަދަ މުޢާމަލާތެއް ހިނގިކަން ހިސާބުކިތާބުތަކުން އެއްވެސް އިރެއްގައި ހުށަހެޅިފައިވާ މާލީ ބަޔާންތަކުން އަދި ރިޕޯޓުތަކުން ވެސް އެނގޭކަށެއް ނެތް'' ޒަރީރު ވިދާޅުވެފައެވެ.

ދައުލަތުން އެންމެ ބޮޑަށް ނުހައްޤު މުއްސަނދިކަން ހޯދީ ކާކު؟

ބުދަ ދުވަހުގެ ޖަލްސާގައި ޕީއެންސީގެ ޕީޖީ ލީޑަރު، އިނގުރައިދޫ ދާއިރާގެ މެމްބަރު އިބްރާހީމް ފަލާޙް ދެއްކިވާހަކާގައި ވިދާޅުވީ، ދައުލަތުން އެންމެ ނުހައްޤު މުއްސަނދިކަން ހޯދީ ކުރީގެ ރައީސް އަބުދުﷲ ޔާމީން އަބުދުލްޤައްޔޫމް ވެރިކަމުގައި އެމަނިކުފާނު ކަމަށެވެ.

''މިހެން ދަންނަވަން ޖެހެނީ ސަބަބުތަކެއް ނެތީމައެއް ނޫން، ލޯ ކުރިމައްޗަށް އެ ކަންކަން ފެންނަން ހުރީމަ އިއްޒަތްތެރި ރައީސް، މި ކަންކަން ދަންނަވައިލަން މި ޖެހެނީ، ނުހައްގު މުއްސަނދިކަމުގެ މި ފަދަ ބިލެއް ހުށަހެޅިގެން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް މި ކަހަލަ އިޞްލާޙެއް ގެނެސްގެން އަޅުގަނޑުމެން މި ތާނގައި މި ކަންކަން ރަނގަޅު ނިޔަތް ކަމަށް ވަންޏާމު ރަނގަޅު ޢަދުލުއިންޞާފުގެ ނިޒާމެއް ގާއިމުކުރަންޖެހޭ.'' ފަލާހް ވިދާޅުވިއެވެ.

އޭނާ ވިދާޅުވީ، އެ ނިޒާމުގެ ތެރެއަށް އެ ފަދަ މީހުންގެ މައްސަލަތައް ގޮސް ވަންނައިރު، އެފަދަ މީހުން ނުހައްގު މުއްސަނދިކަމުން ހޯދާފައި ހުންނަ ފައިސާ އެ ތަންތަނުގެ ޝަރީޢަތް ހިންގަން ތިބޭ ފަރާތްތަކާއި ޢަދުލުއިންޞާފު ގާއިމުކުރަން ތިބޭ ފަރާތްތަކަށް ނުހައްގުން އެ ހޯދާފައި ހުންނަ މުއްސަނދިކަމުގެ ފައިސާ ބޭނުންކޮށްގެން، އޭގެ ތެރެއިން ސަލާމަތްވެގެން އައުމަކީ މި ކަންކަން ކުރަން އުނދަގޫވެފައި އޮތް ސަބަބު ކަމަށެވެ.

''އަޅުގަނޑު މި ދެންނެވިފަދައިން މިކަން ކުރައްވާ ބޭފުޅުން، އެ ބޭފުޅުން އެ ކަންކަން ކޮށްފައި ހުންނަ ދައުރުތަކުގައި އެ ބޭފުޅުން ގެންގުޅޭ އެންމެ ކުޑަމިނުން މޯބައިލް ފޯނު ވެސް ދައުރު ބަދަލުވާ އިރު އަތަކު ނޯންނާނެ، އެއީ މިހާރު މި ޒަމާނީ ޓެކްނޮލޮޖީ ބޭނުންކޮށްގެން ފުލުހުންނާއި އެކަމާ ބެހޭ މުއައްސަސާތަކުން އެ ކަންކަން ކުރާ އިރު ފަހަރެއްގައި ފޯނެއް އެއްޗެއް ޗެކުކޮށްލަފާނެ، އެހެންނަމަވެސް، ފޯނު އެއްޗެހި ވެސް ދައުރު ނިމޭ އިރު ގޮސް އެއޮންނަނީ ކާށިދޫ ކަނޑަށް ވައްޓާލާފައި، ކިހިނެއް ހޯދާނީ؟'' ފަލާހް ވިދާޅުވިއެވެ.

ފަލާހް ވިދާޅުވީ އެފަދަ މީހުންގެ ފޯނާއި ލެޕްޓޮޕް ވެސް އޮންނާނީ ކާށިދޫ ކަނޑަށް ފައްތާފައި ކަމަށާއި، އެތަންތަނަކީ މިހާރު ޒަމާނީ ޑައިވަރުންނަށް ވެސް ޑައިވް ކުރެވޭ ހިސާބު ނޫންކަމަށެވެ.

ކާށިދޫ ކަނޑު އަޑިން ހެކި ހޯދުން

ބިލަށް ބަހުސް ކުރެއްވި ހުރިހާ މެމްބަރުން ވެސް އަދި މި މައުލޫއަށް ވިސްނުން ހިންގައިލި ކޮންމެ މީހަކުހެން ނުހައްގު މުއްސަނދިކަން ހުއްޓުވަން ޖެހިފައިވާކަމަށް އިއްތިފާގުވެއެވެ. އަދި އެއީ ދައުލަތާއި ޤައުމުގެ މާލީ ދުޅަހެޔޮކަމަށް ވަރަށް މުހިންމު ކަމެއްކަން ވެސް ފާހަގަކުރެއެވެ. ނަމަވެސް މެމްބަރު ފަލާޙް އެ ވިދާޅުވި ހާލަތުގައި ކަން ހުރުމުން ކަނޑު އަޑީން ހެކި ހޯދަން ޖެހުމުން މިފަދަ ކަންކަން ސާބިތުކުރުމުގައި އޮތް ހުރަހާއި، ގޮންޖެހުމުގެ ބޮޑުކަން ތަސައްވުރުކޮށްލެވެއެވެ. ފަސް އަހަރުން 18 ބުރީގެ ގެއެއް އެޅުމަކީ މިސާލެކެވެ. އެކަމަކު އެ ފައިސާ ހޯދިގޮތާއި ގުޅޭ މުއާމަލާތްތަކުގެ ހެކި ކާށިދޫ ކަނޑުގެ އަޑީން ހޯދާނީވެސް ފަހެ ކިހިނަކުން ހެއްޔެވެ؟

މީހަކު ކުށެއް ކުރިކަން ދައުލަތުން ސާބިތުކޮށް ނުދޭހާ ހިނދަކު ކޮންމެ މީހަކީ ވެސް މައުސޫމް މީހެއް ކަމަށް ބެލުމަކީ އިންސާނީ ހައްގުތަކާ ބެހޭ ބައިނަލްއަގްވާމީ މުއާހަދާތަކުން ކަށަވަރުކޮށްދޭ ހައްގެކެވެ.